In onze examens is als beoordelingsvorm het examenverslag opgenomen. We krijgen vaker de vraag, nu ook omdat kandidaten bij het maken van verslagen gebruik kunnen maken van AI, of het examenverslag vervangen zou kunnen worden door een examenpresentatie.

Ons antwoord is ‘ja, dit kan zeker’.

De essentie van een examenverslag is hetzelfde als die van een examenpresentatie. Met beide beoordelingsvormen verantwoordt de kandidaat het eigen beroepsgerichte handelen. Ook de rol van de examinator is gelijkwaardig. Bij deze vormen is er namelijk sprake van eenrichtingsverkeer. Bij een examenpresentatie zijn examinatoren toehoorders, zoals bij een examenverslag de examinatoren lezers zijn. Zij zijn geen onderdeel van het proces.

Wanneer een opleidingsteam ervoor kiest om het examenverslag te vervangen door een examenpresentatie interpreteren wij dit als examenleverancier niet als een aanpassing van het exameninstrument (als opgenomen in de publicatie ‘Toepassing valide exameninstrumenten’). Wij geven hierbij dus aan dat het voor ons akkoord is als in het examenplan van de opleiding het examenverslag vervangen wordt door een examenpresentatie of dat de kandidaat zelf mag kiezen welke van deze twee beoordelingsvormen deze wil uitvoeren.

Wij zijn niet voornemens om onze huidige exameninstrumenten aan te passen aan bovenstaande uiting. In de meeste gevallen zijn de beoordelingscriteria al dusdanig geformuleerd dat deze passend zijn bij hetgeen beoordeeld moet worden met het examen.

In de nieuwe(re) exameninstrumenten is/wordt al rekening gehouden met het wel of niet inzetten van een examenverslag.

Voor de volledigheid verwijzen wij hier nog graag naar vraag 7 van onze FAQ ‘Examinering en AI’:

7) Wordt het verslag nog opgenomen in een exameninstrument?

Ja, er zijn verschillende vormen van verslagen.

Het verslag kan worden ingezet als middel om een proces te beschrijven wat doorlopen is in voorbereiding op het uiteindelijke examen waarin een verantwoordende beoordelingsvorm is opgenomen. Voor het opstellen van dit procesverslag is dat geen probleem. AI is dan als hulpmiddel ingezet (niet met de intentie om te frauderen).

Wanneer een verslag bijvoorbeeld een beroepsproduct of een examenverslag is (verslag als doel), dan is het aan te bevelen om richtlijnen te formuleren bij het gebruik van AI om de authenticiteit te garanderen (zie vraag 5).

Voorbeeld

Verslag als doel: examenverslag is dan het eindproduct van het examen

Met een examenverslag wordt de verantwoording beoordeeld van een praktijksituatie die door een kandidaat daadwerkelijk is uitgevoerd (het betreft hier tenslotte praktijkexamens).

AI is niet in staat om de ervaring en verantwoording van een kandidaat om te zetten in een examenverslag dat voldoet aan eisen die passen bij het verantwoorden van gemaakte keuzes (toegepaste kennis). Wel kan AI ingezet worden als hulpmiddel om te (her)formuleren. Wij adviseren wel om altijd een verificatiemiddel in te zetten (zie vraag 1 en 2).

Wat wordt er bedoeld met eenrichtingsverkeer?

Met eenrichtingsverkeer wordt bedoeld dat de examinator geen vragen stelt op het niveau van verantwoording. Daarmee wordt een examenpresentatie qua doelstelling gelijkwaardig aan het examenverslag. De examinator kan, tijdens het beoordelen van een verslag, namelijk ook geen vragen meer stellen op dat niveau van verantwoording. Vragen die gericht zijn op verificatie zijn wel mogelijk. Bij een examenverslag moet een examinator zich er tenslotte ook van vergewissen dat het verslag authentiek is.

In onze trainingen geven wij aan dat het stellen van zogenaamde controlevragen acceptabel is. Wij vinden het belangrijk dat examinatoren hierover vooraf duidelijke afspraken maken, zodat het echt om controlevragen gaat en niet om vragen die sturen op verantwoording. Met controlevragen worden bijvoorbeeld vragen bedoeld als ‘Wil je nog iets toelichten?’, ‘Heb je alles gepresenteerd wat je wilde presenteren?’, en dergelijke.

Voorbeelden van vragen die we niet beogen na een examenpresentatie zijn bijvoorbeeld: ‘Kun je eens uitleggen hoe je dit in een andere situatie zou doen?’, ‘Wat maakt dat je hiervoor gekozen hebt?’ of ‘Welke mening heb jij hier zelf over?’. Door zulke vragen te stellen, wijkt de doelstelling van een examenpresentatie af van die van een examenverslag.

Tot slot is het ook goed om te noemen dat presentaties in veel verschillende vormen uitgevoerd zouden kunnen worden. Wij merken dat men vaak ervan uitgaat dat een kandidaat voor de klas staat (met de welbekende PowerPointpresentatie), maar er zijn tal van andere vormen van presentatie mogelijk die evengoed het doel van de beoordelingsvorm dienen.

Wij denken dat bovenstaande tegemoet komt aan de behoefte bij veel scholen om bij een mondelinge examenpresentatie de examinator ruimte te geven voor enige interactie met de kandidaat, zonder dat de essentie van de examenpresentatie in gevaar komt, waardoor examenpresentatie en examenverslag heel goed als gelijkwaardige en inwisselbare beoordelingsvormen gehanteerd kunnen worden.